سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه ادراری است و بسته به اندازه و محل آن، می‌تواند از یک درد خفیف تا درد شدید و طاقت‌فرسا ایجاد کند. برخی سنگ‌ها به‌قدری سخت، بزرگ یا در موقعیت بد قرار گرفته‌اند که با درمان دارویی یا سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL) قابل دفع نیستند.

در چنین مواردی، یکی از پیشرفته‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان، سنگ‌شکنی لیزری درون‌اندامی یا RIRS است.

RIRS مخفف Retrograde Intrarenal Surgery است و به‌معنای جراحی درون کلیه از راه مجرای طبیعی بدن، بدون هیچ‌گونه برش پوستی.

🟩 RIRS چیست و چگونه انجام می‌شود؟

در روش RIRS:

1. بیمار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی قرار می‌گیرد.

2. آندوسکوپ باریک و انعطاف‌پذیر از طریق مجرای ادرار → مثانه → حالب وارد کلیه می‌شود.

3. محل دقیق سنگ زیر دید مستقیم تشخیص داده می‌شود.

4. سنگ با لیزر هولمیوم به قطعات ریز تبدیل می‌شود.

5. قطعات کوچک حتی تا اندازه شن، به‌طور کامل شسته و خارج می‌شوند یا همراه ادرار دفع می‌گردند.

6. در پایان معمولاً یک استنت (دبل‌جی) برای جلوگیری از انسداد گذاشته می‌شود که پس از ۲–۴ هفته خارج می‌شود.

✔ بدون برش پوستی

✔ بدون بخیه

✔ بدون خونریزی قابل توجه

✔ کاملاً کم‌تهاجمی

🟦 چه سنگ‌هایی برای درمان با RIRS مناسب هستند؟

این روش مخصوص سنگ‌هایی است که:

• بین ۱ تا 3 سانتی‌متر باشند

• در کالیس فوقانی یا میانی کلیه قرار داشته باشند

• در ESWL شکست خورده باشند

• سنگ‌های سخت (مانند سیستین و کلسیم اگزالات مونو) باشند

• سنگ‌های حالَب فوقانی که نشکند

• بیماران چاق که ESWL برایشان اثر کافی ندارد

• افراد با اختلالات خونی که جراحی باز یا PCNL برایشان پرخطر است

RIRS در بسیاری از موارد می‌تواند جایگزین PCNL شود، به‌خصوص زمانی که سنگ بیش از حد بزرگ نیست.

🟦 مزایای RIRS نسبت به روش‌های دیگر

✔ ۱. بدون برش و بدون جراحی باز

تمام ابزار از راه مجرا وارد می‌شوند و پوست شکافته نمی‌شود.

✔ ۲. درد بسیار کم

به‌دلیل عدم ایجاد برش، درد بعد از عمل بسیار ناچیز است.

✔ ۳. انجام به‌صورت سرپایی یا بستری کوتاه

بسیاری از بیماران همان روز یا روز بعد ترخیص می‌شوند.

✔ ۴. مناسب برای سنگ‌های مقاوم به سنگ شکن برون اندامی (ESWL)

حتی سنگ‌های بسیار سخت که با ضربه شکسته نمی‌شوند، با لیزر هولمیوم کاملاً پودر می‌شوند.

✔ ۵. مناسب برای بیماران با مشکلات خونریزی

حداقل خونریزی و کاملاً ایمن برای بیمارانی که رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند (با تشخیص پزشک).

✔ ۶. کیفیت دید عالی و تخلیه کامل سنگ

پزشک سنگ را زیر دید مستقیم می‌بیند و احتمال باقی‌ماندن تکه‌های بزرگ بسیار پایین است.

🟩 RIRS با PCNL چه تفاوتی دارد؟

🟦 نتیجه:
RIRS بهترین گزینه برای سنگ‌های کوچک تا متوسط، سخت یا مقاوم است.
PCNL برای سنگ‌های شاخ‌گوزنی یا خیلی بزرگ مناسب‌تر است.

🟩 مراقبت‌های بعد از RIRS

✔ افزایش مصرف آب

حداقل ۲ تا ۳ لیتر در روز

✔ مصرف داروهای تجویزی

مسکن، آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضداسپاسم

✔ تحرک سبک

راه رفتن باعث خروج بهتر قطعات سنگ می‌شود.

✔ خارج کردن به‌موقع دبل‌جی

معمولاً ۲ تا ۴ هفته بعد از عمل

✔ پرهیز از فعالیت سنگین

تا ۷ روز بعد از عمل

🟦 عوارض احتمالی RIRS (نادر)

• سوزش ادرار در چند روز اول

• وجود خون خفیف در ادرار

• عفونت خفیف ادراری

• درد پهلو یا شکم کوتاه‌مدت

• جابجایی دبل‌جی (بسیار نادر)

در صورت تب، درد شدید یا عدم توانایی در ادرار، باید به پزشک اطلاع داده شود.

🟩 زمان بهبودی RIRS

• بازگشت به فعالیت‌های معمولی: ۲۴ تا ۴۸ ساعت

• بهبودی کامل: ۱ هفته

• خروج دبل‌جی: ۲–۴ هفته بعد از عمل

این روش یکی از سریع‌ترین دوران نقاهت را بین تمام درمان‌های سنگ کلیه دارد.

🟧 سؤالات متداول (FAQ) – درمان سنگ کلیه با لیزر RIRS

۱. آیا RIRS درد دارد؟

در زمان انجام عمل، خیر. بیمار بیهوش یا بی‌حس است. بعد از عمل ممکن است سوزش ادرار یا درد خفیف وجود داشته باشد که معمولاً به سرعت برطرف می‌شود.

۲. آیا سنگ‌های خیلی بزرگ هم با RIRS درمان می‌شوند؟

با  وجود تکنولوژی جدید مگنتو در حال حاضر این امکان وجود دارد.

۳. آیا RIRS برای بیماران رقیق‌کننده خون مناسب است؟

بله، نسبت به سایر روش‌ها خونریزی بسیار کمتری دارد. اما تصمیم نهایی به شرایط بیمار و نظر پزشک بستگی دارد.

۴. آیا بعد از RIRS نیاز به گذاشتن دبل‌جی هست؟

در اغلب موارد بله. دبل‌جی از انسداد جلوگیری می‌کند و چند هفته بعد خارج می‌شود.

۵. احتمال برگشت سنگ بعد از RIRS چقدر است؟

اگر علت زمینه‌ای سنگ (مثل کم‌آبی یا عفونت) اصلاح نشود، احتمال عود وجود دارد. اما RIRS سنگ فعلی را کاملاً از بین می‌برد.

۶. چند روز بعد از RIRS می‌توانم سر کار برگردم؟

بیشتر بیماران ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از عمل می‌توانند فعالیت‌های معمولی خود را از سر بگیرند.

۷. آیا RIRS ایمن است؟

بله. یکی از ایمن‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های درمان سنگ کلیه است، مخصوصاً در دست جراح ماهر و با تکنولوژی مگنتو .

۸. آیا RIRS باعث آسیب به کلیه می‌شود؟

خیر، این روش کم‌تهاجمی بوده و دقت بسیار بالایی دارد به خصوص در تکنولوژی مگنتو احتمال آسیب به کلیه بسیار کم و نادر است.

۹. آیا قبل از RIRS باید دارو قطع کنم؟

برخی داروها مثل آسپرین یا رقیق‌کننده‌ها باید با نظر پزشک تنظیم شوند.

۱۰. آیا ممکن است بعد از RIRS سنگ باقی بماند؟

در موارد نادر ممکن است قطعه‌های بسیار ریز در کلیه بمانند که معمولاً به‌طور خودبه‌خود دفع می‌شوند.